Publicatie-
datum:

16 november 2022

Publicatiedatum: 16 november 2022
Identiteit Samen geloven

“Compassie is een ontzettend belangrijk grondwoord voor ons als christenen. Kort gezegd: compassie is aan de orde wanneer het moeilijk is en wanneer mensen lijden; daar waar de rafelrandjes ontstaan in ons leven. Belangrijk is het besef dat je het niet in je eentje hoeft te doen, maar juist in een gemeenschap van leerlingen en collega’s. Voor mij zijn er veel aspecten en thema’s in deze moderne tijd die ons ertoe brengen om compassie te tonen. School is juist een plek waar je dit met elkaar kunt doen”, vertelt rector Bert Kozijn.

Alleen zeggen: ‘Dit of dat is wel erg’ en vervolgens weer overgaan tot de orde van de dag, daar is Bert Kozijn absoluut geen fan van. Hij is een voorstander van actieve compassie die ertoe leidt dat mensen voor elkaar in beweging komen. Hij merkt dat het met leerlingen of collega’s niet heel lastig is om hierover op een dieper niveau in gesprek te komen en een gevoelige snaar te raken. “Juist in klassen of teamverband is het fijn om uit te stijgen boven de dagelijkse gang van zaken in de school. We geven daarbij niet eens zo actief sturing aan compassie, maar vertalen het wel door in lessen en vragen leerlingen om erop te reflecteren. Zo maken docenten de zaken waar de samenleving (en daarmee de school) onder lijdt, bespreekbaar. En denk aan de opvang van Oekraïense leerlingen eerder dit jaar. Het was voor ons ondenkbaar om hier niets aan te doen.”

Verhoudingen

Dat het niet altijd makkelijk is om de verhoudingen in de school goed te houden, weten ook Kozijn en van der Meer. “Er is bij ons een heel duidelijke scheidingslijn tussen wat wel en niet geoorloofd is. En toch gebeuren er zaken waarbij compassie aan de orde is. Bijvoorbeeld als het misgaat in de onderlinge verhoudingen. Denk aan: een leerling die agressief is en gaat vechten, maar ook aan pestgedrag.

Als je er dan in slaagt om met elkaar het gesprek te voeren, te luisteren naar elkaar, je kunt inleven in elkaar en op zoek gaat naar herstel van de relatie, dan lukt het in een aantal gevallen om ‘te helen’. De praktijk is ontzettend weerbarstig en meervoudige belangenafweging is cruciaal; elk verhaal doet ertoe. We houden leerlingen ook voor: léér, neem kennis tot je, vooral kennis over de ander. Dat is echt wezenlijk, helemaal wanneer leerlingen Broadway of Wall Street als ideaal hebben.”

Schoolcultuur

Wat is er voor nodig om een compassievolle school te zijn? Levensbeschouwingsdocent Michaël van der Meer weet daar wel antwoord op: "Het zit ‘m vooral in de schoolcultuur die je met elkaar maakt. Bij ons staat een open en toegankelijk karakter centraal, in zo’n cultuur groei je naar elkaar toe, en de leerlingen nemen dat over".

In zijn lessen geeft Van der Meer aandacht aan compassie in de vorm van ‘situation ethics’. “Het is een benadering in de ethiek die teruggrijpt op de Gouden Regel van compassie: 'wat gij niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet'. Die uitspraak vind je niet alleen in de Bijbel, maar ook bij Confucius, de Boeddha en in heel veel godsdiensten. Moslims bidden vijf keer per dag tot God die ze de Rahim (Erbarmer) noemen, in een oproep om zelf ook barmhartigheid in praktijk te brengen.

De Amerikaanse filosoof Fletcher maakte van dit principe het uitgangspunt van zijn christelijke ethiek van mededogen: in elke situatie ('situation ethics') probeer je een middenweg te vinden door de regel van 'Heb je naaste lief als je zelf' toe te passen op de concrete situatie. Compassie hoort voor mij ook bij wereldburgerschap.

"Ik laat mijn leerlingen oefenen met het bestuderen van parabels of andere passages uit de evangeliën om te zien hoe Jezus dat in praktijk bracht en wat ze daar zelf van vinden. Deze benadering was populair in het midden van de vorige eeuw bij progressieve protestantse (bijbel-)geleerden in de VS (Martin Luther King) en Duitsland (Tillich). In Engelstalige schoolboeken heeft het onderwerp 'Religious Education Ethics' een vaste plaats in het overzicht religieuze ethiek gekregen.”

Coronaperiode

Waar komt de nadruk op compassie juist op dit moment vandaan? Voor Kozijn speelt de coronaperiode van de afgelopen twee jaar een grote rol. “Een ruime twee jaar geleden zaten we binnen 24 uur allemaal aan de online lessen. Heel bijzonder. Het was een actieve overgang binnen onze school. Maar tegelijkertijd zagen we dat er rafelrandjes ontstonden: leerlingen zaten thuis op bed online les te volgen, gezinnen hadden het moeilijk en maatschappelijk-economisch zag je de gevolgen."

"Wij vinden het belangrijk om ook deze lastige kwesties bespreekbaar te maken, al hebben we niet altijd een oplossing en zagen we weer dat niet alles maakbaar is. We deelden als school onze spanningen en dilemma’s met ouders. Er kwam een boekje, waarin leerlingen zijn bevraagd over de coronaperiode. Zowel over de vreugde in die tijd, als over de moeilijke kanten. Maar eenmaal in crisis merkten we vooral dat de compassiekracht heel groot was. En dat doen we echt samen.”

Compassieprijs

De Compassieprijs is een initiatief van de Beweging van Barmhartigheid. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon of organisatie die in staat is om ‘harten te verwarmen, mensen te verbinden en welzijn te bevorderen’. De prijs bestaat sinds 2011 en heeft elk jaar een ander thema. Dit jaar is het thema: Kan jouw idee de wereld mooier maken?

Voor 2023 wil de Beweging van Barmhartigheid de Compassieprijs toekennen aan een scholier of groep scholieren die in een project of werkstuk een actueel vraagstuk behandelen vanuit het perspectief van compassie. Hierbij stellen zij aan belangstellende scholieren de vraag: wat betekent compassie voor en volgens jou? Hoe komt dat tot uitdrukking in de wereld, op school of in je eigen omgeving? Wat kan helpen om mensen tot meer compassie aan te zetten?

De prijs wordt in april uitgereikt op het Hermann Wesselink College.

Wil je als klas/school meedoen? Of ken je leerlingen die dat misschien willen? Kijk dan hier voor alle informatie!

Wist je dat je als lid van Verus gebruik kunt maken van drie gratis dagdelen identiteits- en burgerschapsadvies per jaar? Meer informatie: neem dan contact op met Jacomijn van der Kooij.

Samen geloven

Deze pagina is onderdeel van ons domein Samen geloven. Verus laat zich inspireren door het christelijke geloof. Dit geloof verbindt ons en draagt bij aan een inclusieve samenleving met verschillende visies op goed (samen)leven. Onze christelijke waarden kleuren het perspectief waarmee we naar de samenleving, het onderwijs en relaties kijken.

Verus

Gerelateerde berichten